Ωκεανοί δεδομένων: Παρακολούθηση της παράνομης αλιείας σε περισσότερα από 140 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια

Τον Ιούνιο του 2015 εντοπίστηκε ένα αλιευτικό σκάφος στην Προστατευόμενη περιοχή των Νήσων Φοίνιξ (PIPA) του Κιριμπάτι, ενός νησιωτικού έθνους που καταλαμβάνει πάνω από ένα εκατομμύριο τετραγωνικά μίλια στον Ειρηνικό. Η κυβέρνηση έστειλε ένα σκάφος της ακτοφυλακής από την πρωτεύουσα, το οποίο έκανε ένα ταξίδι τεσσάρων ημερών για να ερευνήσει την απομακρυσμένη περιοχή.

Η περιοχή PIPA, η μεγαλύτερη θαλάσσια τοποθεσία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, είχε χαρακτηριστεί πρόσφατα περιοχή πλήρους απαγόρευσης της αλίευσης, ενώ βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο μιας από τις πιο πλούσιες περιοχές σε τόνο που αξιοποιούνταν εμπορικά. Όταν όμως το I-Kiribati προσέγγισε το εμπορικό σκάφος αξίας πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, ο καπετάνιος του αρνήθηκε ότι ψάρευε και προκάλεσε τις αρχές να κινηθούν δικαστικά εναντίον της εταιρείας του, θεωρώντας ότι το κράτος του Κιριμπάτι δεν είχε ούτε τα στοιχεία ούτε τα μέσα για να του ασκήσει δίωξη.

Έκανε όμως λάθος. Αφού το σκάφος οδηγήθηκε πίσω στο λιμάνι, οι αρχές έδειξαν στον καπετάνιο μια οπτική αναπαράσταση των κινήσεων του σκάφους του. Βλέποντας τα σαφή κυκλικά μοτίβα του σκάφους στην προστατευόμενη περιοχή, ο καπετάνιος αποφάσισε γρήγορα να δεχτεί τον συμβιβασμό.

Οι ωκεανοί είναι μεγάλοι: Καταλαμβάνουν 140 εκατομμύρια τετραγωνικά μίλια ή περίπου το 71% της επιφάνειας της Γης, ενώ έχει εξερευνηθεί λιγότερο από το 5% της έκτασής τους. Εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα εξαρτώνται από τους ωκεανούς για τον βιοπορισμό τους. Περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο άτομα βασίζονται στα ψάρια ως βασική πηγή διατροφής τους. Σήμερα όμως, με τις απειλές της παράνομης αλιείας, της υπεραλίευσης και της καταστροφής των οικοτόπων, ο παγκόσμιος πληθυσμός των ψαριών βρίσκεται σε κρίση. Οι αριθμοί ορισμένων ειδών έχουν μειωθεί κατά το συγκλονιστικό ποσοστό του 90%. Το χειρότερο είναι ότι, μέχρι πρόσφατα, λόγω της απεραντοσύνης των ωκεανών, ένα μεγάλο μέρος αυτής της επιβλαβούς δραστηριότητας δεν μπορούσε καν να μετρηθεί, ούτε φυσικά να αντιμετωπιστεί.

Τη δεκαετία του 1990, τα μεγάλα σκάφη άρχισαν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία συστημάτων αυτόματης αναγνώρισης (AIS), δηλαδή ένα πρωτόκολλο GPS για θαλάσσια σκάφη, ως μηχανισμό ασφαλείας ώστε να διασφαλίζεται ότι άλλα σκάφη στην περιοχή γνωρίζουν τη θέση τους. Σταδιακά έως το 2013, οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση έκαναν υποχρεωτική τη χρήση AIS σε περισσότερα εμπορικά σκάφη και άρχισε η συλλογή αυτών των σημάτων στον ανοιχτό ωκεανό μέσω δορυφόρων. (Τοποθετήθηκε μάλιστα και κεραία στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.) Σε λίγο παραπάνω από μια δεκαετία, ο αριθμός των σκαφών των οποίων η κίνηση μπορεί να παρακολουθείται στις ανοιχτές θάλασσες αυξήθηκε από σχεδόν μηδέν σε 250.000.

Στα τέλη του 2013, η SkyTruth, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση που εστιάζει στην περιβαλλοντική παρακολούθηση μέσω δορυφόρων, συμμετείχε στην ετήσια διάσκεψη κορυφής Geo for Good της Google, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με την Google για την αναγνώριση τοποθεσιών υδραυλικής ρωγμάτωσης και καύσης φυσικού αερίου. Στη διάρκεια συνομιλιών με τον Brian Sullivan, διευθυντή του προγράμματος Κοινωνική προσφορά Google Earth, η SkyTruth έδειξε πώς είχε ξεκινήσει να χρησιμοποιεί δεδομένα AIS για την παρακολούθηση προστατευόμενων περιοχών του ωκεανού, με τη βοήθεια αναλυτών που παρατηρούσαν τις τροχιές των σκαφών και αναζητούσαν μοτίβα αλιείας. "Άνθρωποι το έκαναν αυτό", τονίζει ο Sullivan. Αυτό που ήθελε να πει ήταν ότι, αν ένα άτομο μπορούσε να αντλήσει πληροφορίες από τα δεδομένα μιας μικρής περιοχής, ίσως οι αλγόριθμοι μηχανικής εκμάθησης που θα εκτελούνταν στην κλίμακα της Google θα μπορούσαν να αναγνωρίζουν κάθε αλιευτικό σκάφος στον ωκεανό, σε πραγματικό χρόνο.

Οι μεγαλύτεροι αλιευτικοί στόλοι του κόσμου λειτουργούσαν ιστορικά με αδιαφάνεια: κυρίως κρυφά και χωρίς να παρακολουθεί κανείς τις κινήσεις τους. Πλέον υπήρχε η ευκαιρία να δημιουργηθεί ένας τρόπος να φαίνονται δημόσια, στον χώρο και στον χρόνο, τα μεγαλύτερα αλιευτικά σκάφη. Μια τεχνική ομάδα της SkyTruth και της Google άρχισε να συνεργάζεται για ένα πρώιμο, εννοιολογικό πρωτότυπο. Στη συνέχεια, με τη συμμετοχή της Oceana, της μεγαλύτερης μη κερδοσκοπικής οργάνωσης παγκοσμίως που είναι αποκλειστικά αφιερωμένη στους ωκεανούς, οι τρεις συνεργάτες εξέλιξαν την ιδέα και δημιούργησαν, τελικά, την πλατφόρμα Global Fishing Watch (GFW).

Το σύστημα ξεκινάει με μη επεξεργασμένα δεδομένα AIS, δηλαδή το γεωγραφικό πλάτος, το γεωγραφικό μήκος, την ταχύτητα, την κατεύθυνση και την ταυτότητα του σκάφους. Το πρώτο βήμα είναι το φιλτράρισμα για σφάλματα. "Αν το σκάφος φαίνεται να εκπέμπει από ηπειρωτικό σημείο", σημειώνει ανέκφραστα ο Sullivan, "κάτι δεν πάει καλά". Το επόμενο βήμα είναι η ερμηνεία της πληροφορίας. Η ομάδα κατηγοριοποίησε μη αυτόματα χιλιάδες τροχιές σκαφών για να "διδάξει" στους αλγορίθμους μηχανικής εκμάθησης πώς να αναγνωρίζουν τα μοτίβα αλιείας. Φορτηγά πλοία, ρυμουλκά, αλιευτικά με παραγάδια, τράτες: Κάθε τύπος σκάφους έχει έναν συγκεκριμένο τρόπο κίνησης. Πόσο γρήγορα κινείται; Πόσο συχνά αλλάζει κατεύθυνση; Πόσο βαθιά είναι τα νερά; Υπάρχουν άλλα παρακείμενα σκάφη; Το σκάφος εμφανίζεται στα δημόσια μητρώα αλιευτικών σκαφών; Όλοι αυτοί οι παράγοντες προστίθενται σε μοντέλα που εκχωρούν σε κάθε σημείο δεδομένων μια πιθανότητα αλιείας. Τέλος, η υποδομή cloud της Google επιτρέπει στην ομάδα να εκτελεί το μοντέλο σε δισεκατομμύρια θέσεις σκαφών και δημιουργεί έναν διαδραστικό δημόσιο χάρτη που είναι διαθέσιμος στο κοινό.

Το αρχικό πρωτότυπο του Global Fishing Watch παρουσιάστηκε τον Νοέμβριο του 2014 και, τον Σεπτέμβριο του 2016, η πλατφόρμα κυκλοφόρησε επίσημα στο πλαίσιο της διάσκεψης "Our Oceans" του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ. Τότε ήταν που δημιουργήθηκε το ερώτημα που μας απασχολεί μέχρι και σήμερα: Τώρα που δημοσιογράφοι, κυβερνήσεις και πολίτες μπορούν να βλέπουν και μόνοι τους τις τοποθεσίες αλιείας, θα αλλάξει αυτή η γνώση τη συμπεριφορά τους; Μπορεί το Global Fishing Watch να αποτρέψει μια παράνομη αλλά κερδοφόρα δραστηριότητα;

Τα οικονομικά κίνητρα δικαιολογούν την αισιοδοξία. Οι λεπτομερείς πληροφορίες για την αλιεία, ακόμη και όταν ήταν διαθέσιμες, είχαν τόσο υψηλό κόστος που οι χώρες οι οποίες τις χρειάζονταν περισσότερο δεν μπορούσαν να τις αποκτήσουν. Κάνοντας το GFW παγκόσμια συμπεριληπτικό και διαθέσιμο, ενισχύονται οι διεθνείς συνεργασίες. Ο συμβιβασμός που εξασφάλισε το Κιριμπάτι με τον επαγγελματία ψαρά ανερχόταν σε 2,2 εκατομμύρια δολάρια. Αυτό το ποσό μπορεί να μην ακούγεται ιδιαίτερα υψηλό, αλλά αποτελούσε περίπου το 1% του ΑΕΠ της χώρας. "Και κάτι ακόμη πιο σημαντικό", λέει ο Sullivan, "είναι ότι έδειξε στον κλάδο της αλιείας ότι υπήρχε παρακολούθηση σε απομακρυσμένες περιοχές".

Κάθε φορά που δείχνω σε κάποιον τον ενεργό χάρτη, μου λέει κάτι που δεν γνώριζα… σε 5 δευτερόλεπτα, ο χάρτης μπορεί να αφηγηθεί ιστορίες που δεν υπήρχε τρόπος να ειπωθούν στο παρελθόν.Brian Sullivan

Η Ινδονησία, η οποία διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες αλιείας παγκοσμίως, συμφώνησε πρόσφατα να καταστήσει δημόσια διαθέσιμο το ιδιόκτητο σύστημα παρακολούθησής της μέσω της πλατφόρμας GFW. Με αυτόν τον τρόπο, δημιουργεί ένα εξαιρετικά προοδευτικό προηγούμενο, το οποίο ακολούθησαν και άλλες χώρες εκφράζοντας παρόμοιο ενδιαφέρον. Περίπου 60 χώρες συμμετέχουν στη Συμφωνία σχετικά με τα μέτρα που λαμβάνει το κράτος λιμένα του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών, η οποία είναι ένα πλαίσιο συνεργασίας που θεσπίστηκε φέτος και επιτρέπει στους λιμένες των κρατών-μελών να αρνούνται την είσοδο σε οποιοδήποτε σκάφος είναι ύποπτο για παράνομη αλιεία.

Το ζητούμενο όμως δεν είναι μόνο η επιβολή κυρώσεων για την κακή συμπεριφορά. Η επιβράβευση της καλής συμπεριφοράς είναι εξίσου σημαντική. To Global Fishing Watch συνεργάζεται με το Bali Seafood, τον μεγαλύτερο εξαγωγέα κοκκινόψαρου της Ινδονησίας προς τις ΗΠΑ, στο μεγαλύτερο πιλοτικό πρόγραμμα της χώρας για την παρακολούθηση σκαφών μικρής κλίμακας. Η διεθνής ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα έχει γίνει τόσο μεγάλη, που η εταιρεία θεωρεί ότι η διαφάνεια της εξασφαλίζει επιχειρηματικό πλεονέκτημα. Αντίστοιχα η Trace Register, μια ψηφιακή εφοδιαστική αλυσίδα θαλασσινών, έχει δεσμευτεί να κάνει χρήση του GFW για να επαληθεύει την καταγραφή των αλιευμάτων για πελάτες όπως η Whole Foods.

Αυτά είναι σημαντικά εξελικτικά βήματα, αλλά η εικόνα της παγκόσμιας αλιείας παραμένει επικίνδυνα ημιτελής. Το GFW συνεργάζεται με ερευνητικά ιδρύματα για τη μελέτη θεμάτων όπως το εάν οι επιδοτήσεις επηρεάζουν τα σημεία αλιείας των κρατών και το πώς αλλάζουν την πορεία των ψαριών περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως οι θερμοκρασίες των ωκεανών και το φαινόμενο El Niño. "Κάθε φορά που δείχνω σε κάποιον τον ενεργό χάρτη, μου λέει κάτι που δεν γνώριζα", λέει ο Sullivan. "Ειδικοί στη γεωπολιτική μού εξηγούν τον λόγο που αυτά τα σκάφη μαζεύονται γύρω από τα Φώκλαντ. Ένας ωκεανογράφος θα πει "δεν ψαρεύουν εκεί, τα νερά είναι πολύ ζεστά, αλλά λίγο πιο δυτικά βρίσκεται ο μισός πληθυσμός τόνου στον κόσμο". Το GFW έχει δισεκατομμύρια σημεία δεδομένων, αλλά μέσα σε 5 δευτερόλεπτα μπορεί να αφηγηθεί ιστορίες που δεν υπήρχε τρόπος να ειπωθούν στο παρελθόν". Το τι θα κάνουμε με αυτές τις ιστορίες θα καθορίσει εάν θα μπορέσουμε να αποκαταστήσουμε τα πεδία αλιείας, ώστε να συνεχίσουν να τροφοδοτούν την ανθρωπότητα για τις επόμενες γενιές.

globalfishingwatch.org outbound